1401\07\22 22:02:44
یک سیاهچاله که چند سال پیش ستارهای را بلعیده بود، حالا در رویدادی غیرمنتظره مواد آن را به بیرون پرتاب کرده است
یک سیاهچاله که چند سال پیش ستارهای را بلعیده بود، حالا در رویدادی غیرمنتظره مواد آن را به بیرون پرتاب کرده است.
در اکتبر سال ۲۰۱۸ بود که ستارهشناسان شرارهی درخشان یک ستاره را در حالی مشاهده کردند که توسط سیاهچالهای با جرم ۲۰ میلیون بار بیشتر از خورشید، در فاصلهی ۶۶۵ میلیون سال نوری از ما در حال تکهتکه شدن بود.
رویدادی که در اصطلاح «رویداد اختلال کِشندی» (TDE) یا «رویداد اختلال جزر و مدی» گفته میشود و AT2018hyz نام گرفت.
پس از چند ماه نظارت بر سیاهچاله در طیف نور مرئی و نبود رویداد خاصی، این TDE محو شد. ستارهشناسان هم نگاه خود را معطوف به اجرام دیگری کردند اما نمیدانستند که یک شگفتی در انتظار AT2018hyz است. طبق مقالهی جدیدی که در «استروفیزیکال ژورنال» (Astrophysical Journal) منتشر شده است، تقریبا سه سال بعد، سیاهچاله بهطور ناگهانی دوباره جان گرفت و اخترشناسان را گیج کرد.
«ایوت سندس» (Yvette Cendes) یکی از نویسندگان این مقاله از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونیان این رویداد را غافلگیرکننده و منحصربهفرد دانست. او رفتار غیرمعمول تغذیهی سیاهچاله را به آروغ زدن بعد از یک وعدهی غذایی سنگین تشبیه کرد.
گویی این سیاهچاله شروع به بالا آوردن ناگهانی دستهای از مواد ستارهای کرده که سالها پیش خورده است.
این نشان میدهد که خروج با تأخیر مواد از سیاهچاله، بیشتر از آنچه ستارهشناسان انتظار داشتند، رایج است. این گروه همچنان به نظارت بر این TDE ادامه خواهد داد و یک مطالعهی سیستماتیک از نمونهی بسیار بزرگتری از TDE هم در حال انجام است.
یک تصور رایج اما غلط این است که سیاهچالهها مانند جاروبرقیهای کیهانی عمل میکنند و همهی مواد اطرافشان را بهشدت میمکند. اما در حقیقت فقط چیزهایی که از «افق رویداد» (Event Horizon) میگذرند، از جمله نور، بلعیده میشوند و امکان فرار نخواهند داشت.
اگرچه حتی سیاهچالهها هم با آشفته بلعیدن مواد، بخشی از آن بهصورت یک جت قدرتمند به بیرون پرتاب میکنند.
در یک TDE یک ستاره توسط نیروهای گرانشی قدرتمند سیاهچاله در بیرون افق رویداد، رشتهرشته (اسپاگتی) میشود و بخشی از جرم اصلی ستاره بهشدت به بیرون پرتاب میشود. این روند به نوبهی خود می تواند یک حلقهی چرخان از ماده، معروف به قرص برافزایشی را اطراف سیاهچاله تشکیل دهد که پرتوهای ایکس قدرتمند و نور مرئی از خود ساطع میکند. بر اساس همین جتهاست که اخترشناسان میتوانند بهطور غیرمستقیم وجود یک سیاهچاله را درک کنند.
گسیل آنها معمولا بلافاصله پس از رویداد TDE رخ میدهد اما پس از کشف AT2018hyz برای نخستین بار، تلسکوپهای رادیویی در چند ماه اول هیچ نشانهای از انتشار جریان خروجی مواد پیدا نکردند.
به گفتهی سندس، چنین چیزی در ۸۰ درصد از اختلالات جزر و مدی روی میدهد بنابراین ستارهشناسان ترجیح دادند از زمان گرانبهای تلسکوپ برای مشاهدهی اجرام بالقوه جالبتر استفاده کنند.
در ماه ژوئن (خرداد) سال گذشته اما سندس و گروهش تصمیم گرفتند با استفاده از دادههای رادیویی «آرایهی بسیار بزرگ» (VLA) چندین رویداد TDE چند سال گذشته را که قبلا هیچ نشانهای از انتشار مواد نداشتند، بررسی کنند و دریافتند که AT2018hyz دوباره در آسمان میدرخشد.
«ادو برگر» (Edo Berger) یکی از نویسندگان این مقاله و ستارهشناس دانشگاه هاروارد دربارهی این رویداد گفت: «بیش از یک دهه است که اختلالات کِشندی را با تلسکوپهای رادیویی مطالعه میکنیم و گاهی میبینیم که با بیرون راندن مواد در طیف امواج رادیویی میدرخشند. اما در سه سال اول AT2018hyz سکوت رادیویی وجود داشت و حالا بهطرز چشمگیری روشن و به یکی از درخشانترین این نوع رویدادهای رادیویی تبدیل شده است.»