آیین‌نامه حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس از سوی سردار سرلشکر پاسدار «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ شد.

این آیین‌نامه به شرح زیر در روزنامه رسمی کشور منتشر شده است: آیین‌نامه حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس مقدمه: «هر دلی که برای حقیقت احترام قائل است، هر انسانی که برای معنویت، صفا و اخلاص و انسانیت ارزش قائل است، باید این‌طور مکان‌ها و خاطره‌ها را همیشه عزیز بدارد» یادمان‌های دفاع مقدس به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی کشور، زمینه‌ساز معرفی و درک حماسه و فرهنگ مقاومت، جهاد، ایثار و شهادت برای زائرین راهیان نور می‌باشد. با توجه به افزایش بازدید زائرین راهیان نور در سال‌های اخیر و گذشت چهار دهه از دوران دفاع مقدس و لزوم حفظ این آثار برای نسل‌های آینده، حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس امری بسیار مهم و ضروری است. حفاظت و مرمت اصولی یادمان‌های دفاع مقدس نیازمند نگرش صحیح و اقدامات تخصصی و فنی می‌باشد؛ لذا در این آیین‌نامه، ضوابط عمومی و اصول کلی حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس تدوین گردیده است.

ماده ۱: هدف ۱ ماندگار کردن یادمان‌های دفاع مقدس برای نسل‌های آینده. ۲ ارتقاء سطح حفاظت از یادمان‌های دفاع مقدس. ماده ۲: منظور ۱ مستندسازی، حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس.

۲ یکپارچه‌سازی و ایجاد وحدت رویه در حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس. ۳ جلوگیری از نابودی و تخریب و مرمت غیراصولی یادمان‌های دفاع مقدس. ماده ۳: سیاست ۱ بهره‌گیری از توان و ظرفیت نیروهای مسلح، وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط با دفاع مقدس.

۲ تقویت بنیه علمی و فنی حفاظت و مرمت یادمان‌های دفاع مقدس بر اساس ضوابط مربوط. ماده ۴: دامنه شمول ۱ این آیین‌نامه در یادمان‌های دفاع مقدس لازم‌الاجرا است. ۲ مسئولیت اجرای این آیین‌نامه با بهره‌برداران یادمان‌ها (که توسط ستاد مرکزی راهیان نور تعیین می‌شوند) می‌باشد.

۳ مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه با ستاد مرکزی راهیان نور کشور است. تبصره: هرگونه تغییر در تعداد یادمان‌ها در شمول این آیین‌نامه قرار می‌گیرد. ماده ۵: تعاریف و اختصارات ۱ تعاریف ۱ آثار دفاع مقدس: به هرگونه آثار ملموسِ منقول و غیرمنقول به‌جامانده از دوران دفاع مقدس که در حال حاضر در یادمان‌ها موجود است، مانند بناها، سنگرها، خاک‌ریزها، عوارض طبیعی، ادوات نظامی و...

۲ یادمان دفاع مقدس: به مکانی گفته می‌شود که یک یا چند رویداد مهم نظامی، حماسی یا عملیاتی توسط رزمندگان ایران اسلامی در آنجا به وقوع پیوسته و یا یک یا (۱): بیانات مقام معظم رهبری «مدظله‌العالی» در یادمان پادگان دوکوهه (۱۳۸۱/۰۱/۰۹) چند شخصیت برجسته دفاع مقدس در آن محل به شهادت رسیده و مقصد کاروان‌ها و زائرین راهیان نیز می‌باشند. ۳ زائر: به فرد یا افرادی گفته می‌شود که برای آشنایی با تاریخ حماسی و فرهنگی رزمندگان ایران اسلامی در دوره هشت سال دفاع مقدس، سیره و سبک زندگی شهدا و رزمندگان و بازدید از مناطق عملیاتی استان‌های مرزی و یادمان‌ها و سایر اماکن راهیان نور به‌صورت کاروانی یا انفرادی سفر می‌کنند. ۴ طرح جامع: به مجموعه مطالعات، طراحی نقشه‌ها و برنامه‌های کلی سامان‌دهی و توسعه هریک از یادمان‌های عملیاتی دفاع مقدس گفته می‌شود که توسط ستاد مرکزی راهیان نور کشور تدوین، تصویب و ابلاغ می‌گردد.

۵ بهره‌بردار: به سازمان‌های نیروهای مسلح، سازمان‌های دولتی و غیردولتی که مدیریت، نگهداری و بهره‌برداری از یادمان (با تصویب شورای سیاستگذاری راهیان نور کشور) به آن دستگاه واگذار می‌شود. ۶ حفاظت: فعالیتی تخصصی، فرهنگی و هنری، بر پایه مطالعات علمی و انسان‌شناسانه با لحاظ کردن احترام به بستر فرهنگی جهت افزایش ماندگاری آثار و آشکار نمودن پیام‌های تاریخی و هنری آثار است. ۷ مرمت: مرمت عملی است که به‌منظور تداوم زمانی عمر آثار صورت می‌پذیرد.

۸ نگهداری: مجموعه اقدامات به‌منظور طولانی‌تر کردن عمر آثار و حفظ ارزش‌های زیبایی‌شناختی و تاریخی آن‌ها. ۹ عرصه: زمین و محلی که آثار روی آن واقع شده است. ۱۰ محدوده: عبارت است از محیط پیرامونی عرصه که بر اساس ویژگی‌های آن در داخل حریم آثار تعین می‌شود.

۱۱ حریم: به بخشی از اراضی اطراف آثار گفته می‌شود که بر اساس ضوابط قانونی و در راستای تداوم بقا، حفظ و کمال نفع از آن‌ها، توسط بنیاد در دو بخش حریم درجه‌یک و حریم درجه‌دو تعیین می‌شود. ۱۲ حریم درجه‌یک: شامل محدوده‌ای از یادمان است که تحت تملک بنیاد است تا اولاً فضای عملیاتی و عوارض موجود یادمان حفظ شود و ثانیاً مقدار فضاهای موردنیاز جهت خدمات و موزه طبیعی یادمان تأمین گردد. ۱۳ حریم درجه‌دو: شامل محدوده‌ای پیرامون حریم درجه‌یک است که بر اساس قوانین میراث فرهنگی برای آن ضوابط متناسب با آثار دفاع مقدس وضع و ثبت می‌گردد.

۱۴ ضابطه: عبارت است از قوانینی که برای پیشگیری از خسارت‌های بالفعل و بالقوه به تمامیت آثار تدوین می‌شود. ۱۵ پایش: عبارت است از نظارت و یا سرکشی به آثار برای مشاهده‌ی وضعیت و دگرگونی‌های احتمالی که ممکن است با گذر زمان در آن رخ دهد. ۲ اختصارات ۱ ستاد کل: ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ۲ بنیاد: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ۳ میراث: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۴ ستاد مرکزی: ستاد مرکزی راهیان نور کشور که زیرمجموعه‌ی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بوده و رئیس بنیاد نیز رئیس ستاد مرکزی راهیان نور کشور است.

۵ قرارگاه: قرارگاه‌های رده‌های مربوطه یگان‌های بهره‌بردار (سپاه و بسیج، آجا، فراجا، دریایی و جهاد) ماده ۶: مستندات و قوانین ۱ اساسنامه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ۲ اساسنامه وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ۳ ابلاغیه ریاست ستاد کل نیروهای مسلح شماره ۳۳۳۱/۱/۱۴۸۸، تاریخ ۱۳۹۵/۰۸/۱۲ «هرگونه تغییر کاربری اماکن، اراضی، ابنیه و آثار فیزیکی دفاع مقدس و هر اقدامی که موجب تغییر ماهیت آن‌ها گردد، منوط به اخذ مجوز کتبی از بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس می‌باشد». ۴ آیین‌نامه حفظ، نگهداری و ثبت آثار ملی دفاع مقدس و تملک اراضی و اماکن و آثار فیزیکی مرتبط مصوب هیئت‌امنای بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس (۱۳۹۵/۱۲/۰۵) ۵ سند ملی راهیان نور کشور مصوب هیئت‌امنای بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس (۱۳۹۶/۱۱/۲۶) ۶ ماده ۱۰ نظام‌نامه اجرای قانون ۱۲ آبان ماه ۱۳۰۹ شمسی مصوب هیئت وزرا، تاریخ ۲۸ آبان ماه ۱۳۱۱، ۷ قانون مجازات اسلامی مصوب مجلس شورای اسلامی، تاریخ ۱۳۷۵/۳/۲، ۸ آیین‌نامه حفاظت از میراث فرهنگی کشور مصوب شورای امنیت کشور، تاریخ ۱۳۸۱/۳/۲۸، ۹ قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی فرهنگی مصوب مجلس شورای اسلامی، تاریخ ۱۳۹۸/۰۴/۱۲ ماده ۷: ضوابط و مقررات عمومی حفاظت و مرمت ۱ هرگونه ساخت‌وساز، عملیات اجرایی، دخل و تصرف، تغییر در نما یا کالبد یا عوارض موجود عرصه و اعیان آثار که منجر به تخریب یا آسیب یادمان‌های دفاع مقدس گردد، ممنوع است و پیگرد قانونی دارد. تبصره ۱: مرمت، احیاء، ساماندهی و هرگونه اصلاح با هدف حفظ و احیای ارزش‌های فرهنگی و تاریخی آثار می‌بایست پس از تهیه طرح با اخذ مجوز از بنیاد صورت گیرد.

تبصره ۲: حداکثر ارتفاع مجاز ساخت‌وساز در داخل عرصه نباید از ارتفاع آثار تجاوز کند. ۲ هرگونه تغییر کاربری و ساخت‌وساز در حریم درجه‌یک باید بر اساس طرح جامع و مطابق با ضوابط اختصاصی بنیاد صورت گیرد. ۳ هرگونه تغییر کاربری و ساخت‌وساز در حریم درجه‌دو باید بر اساس ضوابط حریم آثار ثبت‌شده در میراث انجام پذیرد.

۴ هر اقدامی که به‌گونه‌ای به بنیان عرصه و حریم درجه‌یک یادمان لطمه وارد سازد، ممنوع است. از قبیل حفر چاه آب و فاضلاب، احداث کانال، تأسیسات برقی، تردد ماشین‌آلات سنگین و نامتناسب، نصب دستگاه‌های لرزاننده، ایجاد کاربری‌های صنعتی و تجاری، هدایت آب‌های سطحی به سمت آثار و انباشت زباله. ۵ تمامی سیم‌کشی‌ها، لوله‌کشی‌ها، تأسیسات و… می‌بایست به‌صورت روکار اجراشده و از تخریب آثار برای عبور تجهیزات و تأسیسات جلوگیری به عمل آید.

۶ طرح معماری، مصالح و نماهای واحدهای اطراف آثار در حریم درجه‌یک، باید متناسب با بافت فرهنگی و تاریخی مجموعه و سازگار و هماهنگ با اقلیم منطقه باشد و به تأیید بنیاد برسد. ۷ انجام رزمایش‌ها و تمرینات نظامی در محدوده آثار ممنوع است. ۸ جهت جلوگیری از تعرض به آثار می‌بایست محدوده و حریم یادمان بر اساس طرح جامع، محصورسازی یا نشانه‌گذاری شوند.

۹ ضوابط و مقررات اختصاصی و دستورالعمل حفاظت و مرمت هر یک از یادمان‌ها برابر این آیین‌نامه توسط بهره‌بردار تهیه و پس از تأیید ستاد مرکزی قابل اجرا خواهد بود. ماده ۸: دستورات هماهنگی ۱ در صورت ضرورت مرمت، تجدید نازک‌کاری و رنگ‌آمیزی آثار، بهره‌بردار یادمان می‌بایست جزئیات و نحوه اجرای آن را بر اساس طرح جامع یادمان به شکلی که اصالت فضا همچنان باقی بماند، انجام دهد. ۲ پایش‌های سالانه از آثار و مقاومت سنجی سازه‌ای آن با هماهنگی بنیاد و بهره‌بردار یادمان، توسط وزارت میراث انجام گردد.

۳ در راستای حفظ آثار و تهیه طرح‌های مرمت تخصصی، بهره‌بردار یادمان موظف است عوارض و تغییرات به وجود آمده حین یا پس از دوران دفاع مقدس در یادمان را شناسایی و گزارش آن را به بنیاد ارسال نماید. ۴ در صورت نیاز به تجدید و بازسازی سازه‌های خاکی مانند سنگرها، خاک‌ریزها و…، بهره‌بردار یادمان موظف است از نیروی انسانی و تجهیزات سبک و یا ماشین‌آلات متناسب با آن یادمان استفاده کند. ۵ در راستای پیشگیری از وارد شدن هرگونه خدشه یا آسیب به آثار یادمان، بهره‌بردار موظف است میزان تردد، حضور و اجتماع زائرین در محدوده اصلی آثار را متناسب با سرزمین و نوع آثار کنترل یا محدود نموده به‌گونه‌ای که حفاظت از آن‌ها تأمین گردد.

۶ بهره‌بردار یادمان ادوات، تجهیزات و ماشین‌آلات مرتبط با دفاع مقدس و آثار را به نحو مناسب مستقر، ثبت، حفظ، نگهداری و (در صورت لزوم) مرمت نماید. تبصره ۱: برای تجهیزاتی که هویت آن‌ها به محل قرارگیری آن وابسته است می‌بایست در همان محل مورد حفاظت و نگهداری قرارگرفته و از جابجایی آن خودداری شود. تبصره ۲: ادوات نظامی آسیب‌پذیر یا مخاطره‌آمیز می‌بایست محصور و حفاظت شوند و در صورت لزوم تابلوها و علائم هشداردهنده در مجاورت آن‌ها نصب گردد.

۷ سرزمین‌های نبرد داخل حریم یادمان می‌بایست به همان شکل به‌جا مانده از دوران دفاع مقدس حفظ شود. ۸ بهره‌بردار برای حفظ و نگهداری آثار باقی‌مانده از دوران دفاع مقدس در یادمان‌ها، ازجمله سنگرها، خاک‌ریزها، دست‌نوشته، یادگاری و هر آنچه نشانی از آن دوران دارد، اقدامات لازم را انجام دهد. ۹ در راستای حراست از محیط‌زیست و حفظ و تقویت پوشش گیاهی حریم یادمان، بهره‌بردار موظف است بر اساس طرح جامع و با کمک دستگاه‌های مربوطه در استان اقدامات لازم را انجام دهد.

۱۰ بهره‌بردار موظف است در خصوص انجام عملیات پاک‌سازی و مین‌زدایی محدوده و حریم درجه‌یک یادمان توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و با هماهنگی ستاد مرکزی، پیگیری و هماهنگی لازم را انجام دهد. ۱۱ در صورت بروز خسارت (در اثر حوادث طبیعی) به آثار دفاع مقدس در یادمان، بهره‌بردار موظف است با همکاری متولیان امر در استان و دیگر دستگاه‌های مربوطه، اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌ای را انجام داده و مراتب را به قرارگاه مربوطه و ستاد مرکزی اطلاع دهد. ۱۲ مسئولیت حفاظت فیزیکی از آثار دفاع مقدس در یادمان‌ها با بهره‌بردار است که می‌بایست با اتخاذ تدابیر و تمهیدات لازم و هماهنگی با یگان‌ها و دستگاه‌های مربوطه در استان این مأموریت را انجام دهد.

ماده ۹: این آیین‌نامه در ۹ ماده و ۵ تبصره در تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۲۴ به تصویب هیئت‌امنای بنیاد رسید و از تاریخ تصویب لازم‌الاجرا است. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و رئیس هیئت‌امنای بنیاد [حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس] سرلشکر پاسدار محمد باقری. .

---

بازنشر از : مهر

محمد باقری

دوران دفاع مقدس

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح